استان یزد یکی از استان‌های ایران به مرکزیت شهر یزد است. در سال ۱۳۴۸ یزد از استان اصفهان منتزع و به فرمانداری کل تبدیل گردید.[۵] این استان تاسال ۱۳۵۲یکی از شهرستان‌های استان اصفهان محسوب می‌گردید که درسال ۱۳۵۲ با مصوبه هییت وزیران به استان ارتقاء پیدا کرد. یزد در مرکز ایران قرار گرفته و از پیرامون با استان‌های اصفهان، خراسان جنوبی، کرمان و فارس همسایه است. این استان در حدود ۷۴۴۹۳ کیلومتر مربع وسعت داشته و به تنهایی چهار و نیم درصد از کل مساحت ایران را در بر می‌گیرد. در فصول بهار و تابستان، آب و هوای بیشتر مناطق استان، گرم و خشک و در فصول زمستان و پاییز سرد و نسبتاً مرطوب است. یزد اولین شهر ایران است که در یونسکو به ثبت جهانی رسیده‌است و این یک افتخار برای ایرانیان است.[۶][۷]
در برخی از منابع، بنای اولیهٔ برخی از شهرهای استان را به سلیمان پیامبر، ضحاک، اسکندر مقدونی و ابراهیم پیامبر نسبت داده‌اند. آثاری چون دست‌افزارهای به‌دست‌آمده از دره‌های شیرکوه، نگاره‌های کوه ارنان و سفال‌های منقوش قلعهٔ میبد نشان‌دهندهٔ تمرکز مدنیت یزد در گذشته در چهار منطقهٔ استان هستند: بافق و فهرج، یزد، رستاق و میبد و اردکان.[۸][۹]
محتویات
نام
واژهٔ «یزد» به معنی پاک و مقدس است و شهر یزد نیز به مفهوم شهر خدا و سرزمین مقدس است.[۶]
کشاورزی
به دلیل خشکی آب و هوا و اندک بودن میزان بارندگی بین استان‌های ایران کمترین منبع اب کشاورزی در یزد قرار دارد. عمده محصولات کشاورزی این استان در شهرستان خاتم تولید می‌شود، این شهرستان قطب کشاورزی استان یزد می‌باشد و دارای منابع آبی فراوانی می‌باشد و محصولاتی همچون گندم، ذرت، زرد آلو، انار، بادام، پسته، انگور و غیره در این شهرستان تولید می‌شود و اغلب با شهرستان‌های شمال فارس مبادلات کشاورزی خود را انجام می‌دهند.. از دیگر محصولات کشاورزی استان یزد می‌توان به خرما اشاره کرد که در شهرستان بافق تولید می‌شود. به علت کم‌آبی این استان بیشتر جنبه صنعتی دارد.
صنایع و منابع تأمین انرژی
استان یزد را به دلیل ذخایر معدنی «بهشت معادن» می‌نامند. این استان دومین استان معدنی ایران است. از ۶۰ نوع ماده معدنی کشور ۵۰ گونه آن به‌طور قطع در یزد موجود است. هرچند فعلاً تنها ۳۰ گونه آن قابل استخراج است.[۱۰]معدن سرب و روی مهدی‌آباد یکی از این معادن است که بزرگترین معدن از نوع خود در جهان محسوب می‌شود.
صنعت بافندگی یزد از شهرت زیادی برخوردار است. صنعت شیرینی‌سازی در استان یزد از قدمتی دیرینه برخوردار است و محصولات آن صاحب شهرتی شده‌اند که از مرزهای ایران فراتر رفته‌است. مهم‌ترین شیرینی‌جات یزدی با نام‌های قطاب، پشمک و باقلوا شهرت دارند.
بیشترین تولیدات واحدهای صنعتی شهر را منسوجات، کاشی و سرامیک و فرش ماشینی تشکیل می‌دهد. واحدهای صنعتی استان یزد عمدتاً در شهرک‌های صنعتی یزد و میبد و اردکان متمرکز شده‌اند. همچنین یزد دارای معادن زیادی است که مهم‌ترین آن‌ها معدن سنگ آهن چادرملو اردکان و چغارت و معدن سرب و روی کوشک هستند. معادن غنی اورانیوم نیز در اواخر دهه ۸۰ در منطقه ساغند اردکان کشف شده‌است. [نیازمند منبع] جمعیت استان یزد در سال ۱۳۹۳ به‌طور تخمین بیش از یک میلیون و یکصد هزار تن محاسبه شده‌است.
برق استان یزد توسط شرکت برق منطقه‌ای یزد که از سال ۱۳۶۸ تأسیس گردیده‌است تأمین می‌شود. این شرکت با فروش بیش از ۵۲ درصد از فروش کل خود در سال به مشترکین صنعتی (بالغ بر ۳ میلیارد کیلووات ساعت انرژی در سال ۸۵) سهم مهمی از صنعت استان را تشکیل می‌دهد.
پیک برق استان در سال ۹۱ حدود ۹۳۰ مگاوات بوده که حدود ۵۵ درصد از این میزان مربوط به صنایع فولاد است. در اواخر بهار ۱۳۹۲، توان نامی نیروگاه‌های نصب‌شده در این استان ۱۴۲۰ مگاوات اعلام شده‌است. از جمله منابع تأمین انرژی در این استان می‌توان به نیروگاه سیکل ترکیبی شیرکوه، نیروگاه سیکل ترکیبی چادرملو، نیروگاه زنبق یزد و نیروگاه خورشیدی یزد اشاره نمود.[۱۱]
تاریخ و فرهنگ
استان یزد از سرزمین‌های تاریخی است که در میان ایالت‌های قدیمی و بزرگ از جمله پارس، اصفهان، کرمان و خراسان قرار داشته‌است. آبادی نشینی در این منطقه از قدمت طولانی برخوردار می‌باشد. این سرزمین از گذرگاه‌های مهم در دوره‌های تاریخی محسوب می‌شده‌است. این ناحیه در دوره هخامنشیان از راه‌های معتبر موسسه‌های راهداری، مراکز پستی و چاپاری برخوردار بوده‌است. راهداری در یزد از زمان قدیم چنان اهمیتی داشت که خاندان آل مظفر از منصب راهداری ناحیه میبد به پادشاهی رسیدند. این استان از درگیری‌ها و جنگ‌های تاریخ کشور ایران تا حدودی ایمنی داشته‌است. سخت‌گذر بودن راه‌ها به همراه محدودیت منابع آبی مانع عمده تسخیر این منطقه توسط بعضی از حکومتهای بزرگ و کوچک پیرامون این منطقه در طول تاریخ بوده‌است. وجود آثاری از مهر و آناهیتا، ایساتیس و هخامنشی و زندان اسکندر و برج و بارو و کهن درهای بزرگ و عظیم و پناهگاه‌های متعدد و موبدان و سران ساسانی و ابنیه و یادگارهای بعد از اسلام نظیر مساجد و امامزاده‌ها و مزارها نشانگر فرهنگ و تمدن قبل و بعد از دوره اسلامی بوده‌است.
مردم
در نظرسنجی که شرکت پژوهشگران خبره پارس به سفارش شورای فرهنگ عمومی در سال ۸۹ انجام داد و براساس یک بررسی میدانی و یک جامعه آماری از میان ساکنان ۲۸۸ شهر و حدود ۱۴۰۰ روستای سراسر کشور، درصد اقوامی که در این نظر سنجی نمونه‌گیری شد در استان یزد به قرار زیر بود: ۹۸٫۶ فارس (۱۰۰٪ مرد، ۹۷٫۱٪ زن)، ۰٫۵ عرب (۱٪ زن)، ۰٫۹ بدون‌جواب بودند.[۱۲]
اماکن دیدنی استان یزد
 |
این بخش به هیچ منبع و مرجعی استناد نمی‌کند. |
- آسیاب آبی اشکذر
- مسجدملا احمد مجومردصدوق
- (- گنبد عالی (ابرکوه)
- آتشکده زرتشتیان یزد
- منارجنبان خرانق
- امامزاده سید هاشم شریف‌آباد اردکان
- پیر سبز هریشت اردکان
- پیر سبز چک چک اردکان
- بازار چهار سوق اردکان
- مسجد جامع اردکان
- خانه تقدیری اردکان
- آسیاب دژک اردکان
- مسجد نخستین اردکان
- حمام بازار اردکان
- نارین قلعه میبد
- برج کبوتر خانه میبد
- کاروانسرای شاه عباسی میبد
- یخچال میبد
- آسیاب دوسنگی میبد
- امامزاده خدیجه خاتون میبد
- مسجد جامع ندوشن (میبد)
- مقبره سیدرکن الدین
- مقبره سید شمس الدین
- آب انبار شش بادگیر
- میدان امیر چخماق
- خانهٔ لاری‌ها
- رباط ساغند
- زندان اسکندر
- سرو کهن ابرکوه
- قنات زارچ
- غار چهار طاقی
- قلعهٔ مروست.
- مسجد جامع کبیر یزد
- مسجد ریگ که به زیر خاک رفته بود و الان به روی خاک آمده
- مجموعه باغ وزیر حجت آباد صدوق
مسجد شاه ولی
- میدان و حمام خان
- باغ دولت‌آباد
- مسجد فهرج.
- امام زاده عبدالله بافق
- بقعه قاضی میر جعفر بافق
- تپه‌های شن روان صادق آباد بافق
- خانه وحشی بافقی
- مسجد جامع بافق
- ارگ عبدالرضا خان بافقی
- قلعه باقرآباد و صادق آباد بافق
- مجموعه اب انبارهای احمد آباد اردکان
- خانه سنایی اردکان
- خانه آیت الله خاتمی
همچنین از مناطق خوش آب وهوای استان مهریز، تفت، ده بالا، طزرجان و غربال‌بیز هستند.
شهرستان‌های استان یزد
- یزد
- اردکان
- بافق
- میبد
- اشکذر
- بهاباد (جدا شده از شهرستان بافق)
- تفت
- ابرکوه (جدا شده از شهرستان آباده در استان فارس)
- مهریز
- خاتم (جدا شده از شهرستان شهربابک در استان کرمان و شهرستان‌های نیریز و آباده در استان فارس)
البته زمزمه‌هایی برای الحاق دوباره شهرستان طبس و الحاق شهرستان انار به یزد به گوش می‌رسد به‌طوری‌که اناری‌ها شهر خود را انار یزد می‌نامند.